Ra đời từ thế kỷ XVI dưới thời Edo, ấm gang Tesubin là loại ấm nổi tiếng của Nhật Bản. Trải qua hàng trăm năm phát triển, Tesubin đã trở thành thương hiệu ấm nổi tiếng thế giới. Ngày nay, những chiếc ấm gang Tesubin thời Minh Trị đang được “săn lùng” không chỉ vì giá trị cổ vật của nó…

Trong tiếng Nhật Bản, Tesubin chỉ có nghĩa là “cho nước sôi”. Sẽ chẳng có gì đặc biệt nếu đó thực sự chỉ là một vật dụng để đun nước cho sôi. Thế nhưng ấm gang Tesubin đã có sức lan tỏa khắp thế giới chỉ sau vài trăm năm ra đời. Điều kỳ lạ gì đã làm nên danh tiếng cho loại ấm thủ công truyền thống này?

Tesubin thuộc dòng ấm gang Nanbu-tekki, ra đời vào đầu thời kỳ Edo. Năm 1659, Nanbu Shigenao (1606-1664) - một fan cuồng nghệ thuật trà đạo đã xây dựng ý tưởng và chế tạo ra loại ấm đun nước bằng gang. Sản phẩm thủ công mỹ nghệ này nhanh chóng được đưa ra nước ngoài cùng với công cuộc khai thác thuộc địa của các nước Phương Tây sau đó không lâu. Đến thế kỷ XIX, ấm Tesubin xuất hiện trong các triển lãm ngoại quốc như một biệt phẩm. Giá trị độc đáo và tính thẩm mỹ của loại ấm này đã thu hút không ít người phương Tây. Tesubin từ đó có mặt trên thị trường Châu Âu và Hoa Kỳ.

Ấm Tesubin được đúc bằng tay với hàng chục công đoạn

Không giống như các sản phẩm thông thường, ấm gang Tesubin là một sản phẩm thủ công truyền thống nhưng đem lại giá trị đặc biệt về sức khỏe cho người sử dụng. Vậy, loại ấm này được các nghệ nhân sản xuất như thế nào?

Một cách chi tiết để nói về quá trình sản xuất ấm Tesubin thủ công thì chúng ta phải kể từ 60 đến 80 công đoạn. Còn nếu nói ngắn gọn, có thể vắn tắt quá trình này bằng 8 bước: 1. Tạo hình khuôn cát hoặc khuôn sét. 2. Khắc bề mặt ấm (tạo họa tiết bên ngoài thân ấm). 3. Nung khuôn ở 13000C bằng than củi (là công đoạn khó nhất). 4. Tạo khuôn lõi. 5. Chuẩn bị đúc. 6. Đúc ấm (đun gang nóng chảy ở 14000C đến 15000C và rót vào khuôn. 7. Tháo khuôn (phải giữ ấm 30-40 phút ở nhiệt độ khoảng 8000C trên lửa than để đảm bảo quá trình oxid hóa. 8. Tạo màu (đun ấm ở khoảng 3000C). Tất cả các quá trình này đều đòi hỏi độ chính xác, tay nghề cao và kinh nghiệm lâu năm mới có thể cho ra một sản phẩm hoàn hảo.

- 3 loại ấm gang Tesubin thường gặp và điểm riêng biệt của ấm trà Tesubin

Ấm gang Tesubin có 3 loại: Chuyên để đun nước, chuyên để pha trà và loại dùng cả để đun nước và pha trà.

Ấm Tesubin để pha trà thường được quét một lớp sơn mài tự nhiên gọi là Urushi thay cho lớp Enamel hoặc men chống gỉ như các loại ấm đun thông thường. Loại ấm này có dung tích khoảng 500ml, cho phép quý trà nhân pha trà trực tiếp trong ấm.

- Ấm Tesubin có công dụng đặc biệt gì mà được ưa chuộng trên thế giới?

Điều đặc biệt của ấm Tesubin đến từ quá trình làm sôi nước trong ấm. Nước đun bằng ấm Tesubin có thể thay đổi mùi vị và đem lại lợi ích về sức khỏe. Một hàm lượng nhỏ sắt trong ấm sẽ hoàn toàn được hòa tan vào quá trình chuyển động của các phân tử nước trong khi đun. Đây là sắt vi lượng mà cơ thể có thể hấp thụ hoàn toàn.

Theo sở nghiên cứu sức khỏe Nhật Bản, lượng sắt cần thiết cho cơ thể hàng ngày là 10mg cho người bình thường và 20-23mg đối với phụ nữ mang thai. Sắt cũng là thành phần chính của hemoglobin trong các tế bào máu đỏ. Lượng sắt trong máu sẽ góp phần vào việc cải thiện hệ miễn dịch, cải thiện chức năng gan, tránh táo bón. Đối với bệnh nhân huyết áp thấp và cả những người có vấn đề vô sinh thì sắt cũng đóng một vai trò quan trọng. Sử dụng ấm Tesubin để đun nước uống hàng ngày là một phương pháp cung cấp sắt một cách tự nhiên, rất tốt cho cơ thể. Theo Ts. Nguyễn Đăng Toản (ĐH Bách Khoa Hà Nội) nghiên cứu, mỗi người nếu uống hết 1 tỉ lít nước từ ấm Tesubin thì sẽ nạp thêm 100g oxid sắt. Đun nước trong ấm Tesubin cũng là một cách lọc cặn bã trong nước, do đó giảm nguy cơ bệnh sỏi thận và những bệnh liên quan.

Nếu Pha trà bằng ấm Tesubin thì hương vị trà trở nên đặc biệt hơn với mùi thơm nhẹ nhàng, ngọt ngào. “Sảng khoái” là cảm giác mà người thưởng trà bằng ấm Tesubin thấy được rõ ràng nhất. Với người Trung Quốc, họ thấy hương vị trở nên tuyệt hảo khi pha trà Phổ Nhĩ bằng nước đun từ ấm gang Tesubin. Tuy nhiên theo người Trung Quốc nhận định thì ấm Tesubin không thích hợp cho các loại trà xanh, đặc biệt là trà Ô Long vì mùi tanh sẽ lấn át trà.

- Sử dụng ấm gang Tesubin như thế nào cho đúng?

Ấm Tesubin có giá trị sử dụng rất lâu dài. Gần đây, nhiều người đã tìm mua những ấm Tesubin từ thời Minh Trị rồi sửa lại và bán với giá rất cao. Sở dĩ những chiếc ấm này đến nay càng trở nên có giá không chỉ bởi giá trị cổ vật của nó mà còn do giá trị của oxid sắt trong ấm. Vậy làm thế nào để nâng cao giá trị oxid sắt của ấm sau thời gian sử dụng?

Dùng và dưỡng ấm đúng cách chính là phương pháp nâng cao giá trị của ấm theo thời gian. Bạn cần lưu ý: Ấm Tesubin mới đun thì nước sẽ có mùi và màu đen hoặc trắng do lớp bảo vệ. Vì vậy, trước khi dùng bạn nên đun nhiều lần nước để rửa ấm. Có thể cho trà khô hoặc gừng đun kèm cho đến khi nước đun lên có màu trong là được. Sau khi dùng ấm, bạn cần bỏ hết nước dư trong ấm ra, để trong môi trường khô khoảng 20 tiếng cho ấm ráo tự nhiên. Không nên để nước trong ấm nhiều giờ. Ấm nên được vệ sinh hàng tuần, hàng tháng. Bạn bỏ trà vào trong ấm, đun trực tiếp, để nguội, rồi lấy bã trà để cọ rửa ấm. Không nên dùng chất tẩy rửa để vệ sinh ấm.

Ấm Tesubin xưa chuyên để pha trà không nên đun ở bếp có nhiệt độ cao bất thường như lò củi, tránh làm rạn nứt lớp bảo vệ bên trong. Ngày nay người ta đã chế tạo ra loại ấm Tesubin dùng được cho bếp điện.

Chúng tôi khuyên bạn nên dùng ấm Tesubin để pha trà Phổ Nhĩ, trà Thiết Quan Âm… Bạn cũng có thể dùng bếp pha trà từ hoặc bếp hồng ngoại để đun loại ấm này.

Uống Trà Thôi
Theo tracongphu