Tà Shan tuyết - “vàng xanh” của đất trời cực Bắc đang ngày càng khẳng định chất lượng và uy tín trên thị trường trong nước và quốc tế.

Hà Giang là vùng sản xuất chè trọng điểm của cả nước với tổng diện tích lên đến hơn 20.300 ha, đứng thứ 3 sau Lâm Đồng và Thái Nguyên. Trong đó, diện tích chè Shan tuyết lên đến hơn 18.600 ha, chiếm 90,28% diện tích chè toàn tỉnh; diện tích chè Shan tuyết cho thu hoạch đạt gần 14.000 ha, sản lượng trên 55.000 tấn.

Chè Shan tuyết sinh trưởng, phát triển hoàn toàn tự nhiên, dọc theo dãy núi Tây Côn Lĩnh và phân bố tập trung ở 5 huyện: Hoàng Su Phì, Xín Mần, Bắc Quang, Quang Bình, Vị Xuyên và thành phố Hà Giang. Do nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa nhưng mang đặc điểm của khí hậu á nhiệt đới, mùa đông lạnh kéo dài và sinh trưởng ở độ cao từ 600 đến trên 1.500 m so với mực nước biển, quanh năm sương mù bao phủ đã tạo nên sản phẩm chè Shan tuyết độc đáo với chất lượng tốt, hương vị đặc trưng và mang tính đặc thù (thơm, ngon, sạch).

Đặc biệt, Hà Giang còn có đến 7.000 ha chè Shan tuyết cổ thụ trên 100 năm tuổi, tiêu biểu như: Quần thể chè cổ thụ tại xã Cao Bồ (Vị Xuyên), xã Nậm Ty, Hồ Thầu (Hoàng Su Phì), xã Lũng Phìn (Đồng Văn)... Đây chính là lợi thế của chè Shan tuyết Hà Giang so với các địa phương khác trong cả nước, được các nhà khoa học đánh giá không chỉ là nguồn nguyên liệu tuyệt vời, cho ra đời những ấm chè đặc sản mà còn là một trong những thủy tổ của cây chè, mang nhiều nguồn gen quý hiếm.

Theo đánh giá của các chuyên gia, cây chè Shan tuyết ở Hà Giang là loại chè sạch, được trồng ở độ cao từ 800 m trở lên so với mực nước biển, nơi có khí hậu mát mẻ quanh năm. Đây là môi trường sinh trưởng tự nhiên, sạch và hoàn toàn không có tác nhân chăm sóc, tạo ra nguồn nguyên liệu tuyệt vời và quý hiếm cho những ấm chè đặc sản. Giống chè Shan tuyết Hà Giang chủ yếu là 2 giống Shan tuyết lá to và Shan tuyết lá nhỏ (chè Shan lá nhỏ chỉ có diện tích khoảng trên 250 ha tập trung tại huyện Đồng Văn); đây thường là những cây chè cổ thụ có tuổi đời vài chục năm hay đến vài trăm năm và được đánh giá là một trong những thủy tổ của cây chè, mang nhiều nguồn gen quý hiếm. Năng suất chè Shan tuyết của tỉnh bình quân giai đoạn 2013 – 2020 đạt khoảng 35,24 tạ/ha; sản lượng bình quân gần 65.000 tấn, sản lượng chè đã qua chế biến trên 10.000 tấn.

Sản phẩm chè Shan tuyết được người tiêu dùng đánh giá cao chất lượng. Ngoài tiêu thụ trong nước, chè Shan tuyết Hà Giang đã có mặt tại 20 quốc gia ở 3 châu lục: Âu, Á và Mỹ. Cây chè được xác định là một trong 5 loại cây, con chủ lực trong Đề án tái cơ cấu nông nghiệp của tỉnh. Đến nay, Hà Giang đã xây dựng thành công chỉ dẫn địa lý cho chè Shan tuyết Hà Giang.

Trước đây, đồng bào sống ở vùng Tây Côn Lĩnh thường thu hái chè tự do, bán cho thương lái. Hiện tại, các công ty chè, hợp tác xã ra đời tạo thành chuỗi liên kết, qua đó còn hướng dẫn bà con cách hái chè đảm bảo chất lượng, cách bảo vệ búp chè sau thu hoạch. Vì vậy, giá chè tươi sau hái cũng tăng cao gấp 2 – 3 lần.

Trà Shan tuyết truyền thống có giá từ 300 – 700 nghìn đồng/kg. Để nâng cao hiệu quả kinh tế từ nguồn “vàng xanh” của núi rừng này, hợp tác xã chè không chỉ sản xuất trà truyền thống, họ đã bắt đầu đưa công nghệ khoa học vào sản xuất các loại trà có giá trị cao.

Hiện, toàn tỉnh có trên 700 cơ sở chế biến chè các loại. Nhiều sản phẩm chè chế biến sâu, đáp ứng tiêu chuẩn lưu thông hàng hoá của thị trường trong nước và xuất khẩu, đảm bảo chất lượng, bao bì nhãn hiệu, tem truy xuất nguồn gốc. Nhằm thúc đẩy và nâng cao chuỗi giá trị chè, ngoài các chương trình, chính sách khuyến khích phát triển chè, ngành chuyên môn đã và đang triển khai xây dựng, cấp chứng nhận an toàn thực phẩm theo tiêu chuẩn HACCP, ISO 22000 cho 14 cơ sở chế biến chè.

Đến nay chè Shan tuyết Hà Giang được chế biến thành các dòng sản phẩm như Trà xanh, Hồng trà, Trà đen, Bạch trà và đạt được nhiều giải thưởng tại các cuộc thi trà quốc tế, đạt chứng nhận sản phẩm hữu cơ organic tiêu chuẩn châu Âu, chứng nhận sản phẩm OCOP chất lượng cao. Hiện nay, trà Shan tuyết Hà Giang đã có mặt tại trên 20 quốc gia ở châu Âu, châu Á, châu Mỹ.

Để đưa cây chè thực sự là cây trồng hàng hóa chủ lực, cây làm giàu trong phát triển kinh tế, tỉnh Hà Giang sẽ tiếp tục thực hiện các giải pháp áp dụng các quy trình canh tác, đầu tư chăm sóc chè theo chiều sâu, tạo vùng nguyên liệu tập trung chất lượng, an toàn, ứng dụng rộng rãi các tiến bộ kỹ thuật hiện có trong ngành chè để nâng cao năng suất và chất lượng chè.

Đồng thời, xây dựng chuỗi giá trị phát triển các sản phẩm chè hữu cơ gắn với bảo vệ môi trường, tạo cảnh quan, phát triển du lịch sinh thái tại địa phương. Cùng với đó, đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá, giới thiệu sản phẩm, tích cực tìm kiếm thị trường, ký kết các hợp đồng bao tiêu, tiêu thụ sản phẩm ổn định, lâu dài. Quan tâm bảo tồn, khai thác nguồn gen quý chè Shan tuyết Hà Giang và duy trì phát triển các diện tích chè Shan tuyết cổ thụ, chè Shan tuyết được công nhận là cây Di sản Việt Nam.

Nhiều năm nay tỉnh Hà Giang đã tập trung bảo tồn những gốc chè cổ thụ, phát triển chuỗi sản phẩm từ lá chè song song với du lịch sinh thái trải nghiệm. Chè Shan tuyết cũng trở thành một trong những cây trồng mũi nhọn giúp đồng bào dân tộc giảm nghèo bền vững, phát triển kinh tế hộ gia đình và du lịch địa phương.

Uống Trà Thôi
Theo Tạp Chí Kinh Tế