Trong Gia Long Tẩu Quốc có đoạn nhắc đến: khi Nguyễn Ánh bị quân Tây Sơn truy đuổi chạy qua đảnh (đỉnh) Cù Mông thì ngựa yếu, quân kiệt; những chú ngựa dừng lại (dọ) ăn lá chè rừng mọc thành bụi (khóm) nơi đây và sau đấy bỗng nhiên khỏe mạnh cùng nhanh nhẹn hẳn lên. Gia Long thấy vậy bèn sai lấy lá chè này đun (nấu) lên cho mọi người uống, sau khi uống xong cả quân thần thấy tinh thần khoan khoái thể trạng tinh anh. Rồi sau khi lên ngôi vua Gia Long nhớ lại “ơn” xưa ban tước hiệu “Mã Đảnh” cho cây trà nơi núi “Mã Vụ” và nhân dân địa phương muôn đời bảo tồn hưởng lộc.
Khi nhắc đến núi Mã Vụ thì trong “Đại Nam Nhất Thống Chí” có nhắc đến: trong dãy Cù Mông có núi Mã Vụ, núi rất cao lớn, có sinh sản trà, đương thời gọi là “trà xanh Mã Vụ”. Bản Hán tự sách này chép chữ “vũ”: có nghĩa là sương mù. Và lá trà non được ngậm sương là một đặc tính vô cùng quan trọng của “nguyên liệu” để cho ra được một phẩm trà thượng hạng.
Hình ảnh núi Mã Vụ ẩn hiện giữa mờ sương trông như ngựa múa (Mã Vũ) vậy!
Nước ta niềm Nam đọc là “Võ”, niềm Bắc đọc là “Vũ”. Vũ cũng là Vụ.
Phải chăng ngọn núi này có tên Mã Vụ chính là hình ảnh đoàn kỵ binh của cụ “Lương Công Chánh” dẫn quân từ Quy Nhơn phi vào giữa buổi sáng mờ sương qua dãy Cù Mông đã đi vào chiến sử?!
- khẩu âm của người dân Phú Yên cũng có đôi nét đặc thù. Từ Nguyên Âm “Mã Võ” đọc thành “Mã Vụ, từ “Mã Võ” đọc thành “Mã Dõ”, rồi “Dõ” đọc thành “Dọ”; và cũng không biết tự bao giờ mà thức trà đặc sản này được gọi là “Mã Dọ” cứ mãi lưu truyền cho đến ngày nay!
- Với người dân Phú Yên thì từ “Dọ” cũng có nghĩa là “dừng lại”. Mã Dọ: ngựa dừng.
- Vùng đất này cũng có giai đoạn người Pháp mang giống trà ngoại lai đến trồng nhưng rất nhiều khả năng là do hiệu quả không cao nên bị bỏ hoang. Phẩm Hồng trà mà người dân bản địa chế biến dựa trên nguyên liệu trà này có thể là công thức chế biến loại “trà đen” black tea mà người Pháp để lại.
Sáng ra thưởng tuần trà Mã Dọ rồi viết đôi dòng về thức trà tuyệt phẩm này.
Cần lắm một công trình nghiên cứu khoa học bài bản để sản vật quý giá này được “hồi sinh”…!
Thích Tâm Tuệ
Viện chủ Khánh Long trà viện
* Nghe nói trà sư từng thưởng thức trà Mã Dọ của Phú Yên. Bà cảm nhận như thế nào về trà này?
- Cách đây mấy năm, tôi được mời uống trà Mã Dọ của Phú Yên. Người mời trà bảo trà sư thẩm giùm tôi loại trà này. Tôi uống trà, thấy ngon quá, nhầm với trà Hồng Ý bên Ðài Loan. Trà Hồng Ý bên Nhật Nguyệt Hồ của Ðài Loan được những nghệ nhân cao cấp làm ra.
Ðây là một trong những danh trà, rất mắc, chừng 60 triệu đồng một ký. Tôi tưởng là trà Hồng Ý nhưng người đó nói không phải, đây là trà Mã Dọ của Phú Yên. Tôi ngạc nhiên: Sao lại có trà ngon dữ vậy! Từ đó tôi có ấn tượng sâu sắc về trà Mã Dọ. Bẵng đi 2 năm, có một vị hòa thượng mời thưởng trà và hỏi tôi biết đây là trà gì không? Tôi nhận ra đây chính là trà Mã Dọ của Phú Yên. Hòa thượng nói trà này quý lắm.
Tôi muốn có nhân duyên nào đó để tìm hiểu và phát huy trà Mã Dọ của Phú Yên. Vì trà đó rất ngon. Nếu mình biết làm nên câu chuyện thì trà Mã Dọ của Phú Yên sẽ trở thành một danh trà, không thua kém bất kỳ danh trà nào trên thế giới!
https://baophuyen.vn/93/313131/tra-su-va-danh-tra-ma-do-phu-yen.html
https://baophuyen.vn/82/234285/%C3%B0ac-san-tra-ma-do-tren-nui-cu-mong.html">https://baophuyen.vn/82/234285/%C3%B0ac-san-tra-ma-do-tren-nui-cu-mong.html
https://www.youtube.com/watch?v=hirBtruv7Fk">https://www.youtube.com/watch?v=hirBtruv7Fk
