Nhiều nhà thơ đời Tống, Đường bên Trung Hoa cũng như đời Lý, Trần, Lê… ở Việt Nam thường lấy đề tài về rượu. Tôi đọc chưa nhiều nhưng phát hiện ra nhà thơ Cao Bá Quát của ta lại mượn trà để làm thơ.
Tôi xin dịch bài thơ uống trà của thi hào họ Cao để bạn đọc có cái thú uống trà và cả chưa quen uống trà cùng đọc. Tất nhiên, đối với thi sĩ thì đề tài chỉ là cái cớ, là điểm tựa để gửi gắm điều muốn gửi gắm với đời.
Bài thơ Cao Bá Quát làm trong hoàn cảnh cùng bạn là Phan Nhạ can tội sửa bài cho thí sinh phạm húy khi hai ông tham gia ban giám khảo. Bài thơ được viết ở nhà lao giữa đêm. Người coi ngục nể trọng tài thơ kính cẩn dọn trà mời hai “phạm nhân” ra khỏi phòng giam tự do đàm đạo.
Bài thơ viết bằng chữ Hán thể “ngũ ngôn”, tôi dịch theo thể thơ “sáu, tám” cố gắng truyền đạt hồn thơ của “Thánh Quát”.
Bài kệ uống trà khuya ngồi với Phan Sinh
(Nguyên tác: Vị mính tiểu kệ đồng Phan Sinh dạ tọa)
Ấy khi kén bạn chơi
Nhớ: đừng để cái bên ngoài lừa ta
Trà ngon xin chờ ướp hoa
Ướp hoa khó nhận đâu là trà ngon
Giếng thơi múc sáng tinh sương
Bếp lò than nhỏ khéo nương lửa vừa
Đừng cho bụi khói lọt vô
Khoái sao tay sạch nước vừa rót ra
Cốt thanh và thực thôi mà
Đừng đem hương lạ trộn pha lẫn vào
Để cho của giả làm cao
Ngửi toàn thứ rởm mũi nào có hay
Áo lòa xòa dáng yếu ngay
Ồn ào đâu phải thơ hay của đời
Tạm cho mình đúng - ghi chơi
Giữ lòng thanh thoát ắt đời lâng lâng...
Hải Như
