Ấm tử sa có những kiểu lọc nào?
Ưu nhược điểm của từng kiểu lọc?
Nên lựa chọn ấm tử sa có kiểu lọc nào?
Đó là các câu hỏi thường gặp của những người chơi ấm tử sa.
Bài viết này sẽ cố gắng trả lời những câu hỏi đó dựa trên quan điểm và hiểu biết của người viết. Nếu có bàn luận thêm, xin quí vị trà hữu cứ tự nhiên thảo luận thêm.

SƠ LƯỢC VỀ CÁC KIỂU LỌC
Có ba loại lọc thường thấy trên Ấm Tử sa: Lọc đơn khổng (lọc một lỗ); Lọc hoa mai (lọc nhiều lỗ) và Lọc tổ ong (hình dạng giống như tổ ong)
1. Lọc đơn khổng:
Đây là kiểu lỗ lọc được chế tác sớm nhất được chế tác cho ấm tử sa. Kiểu lọc này chỉ có một lỗ duy nhất được đục qua thành ấm trà, nơi vòi nối với thân. Chúng có thể được tìm thấy trên các Ấm tử sa cổ nhất và là loại lọc chủ yếu được sử dụng trong thời nhà Minh - Thanh và vẫn được chế tác cho đến hiện nay.
Sử dụng ấm trà một lỗ lọc cần một chút cẩn thận khi rót để tránh vòi bị tắc lá trà. Tuy nhiên lọc độc khổng lại mang lại cảm giác xưa cũ cho ấm tử sa, nên cho đến hiện tại vẫn được các nghệ nhân Nghi Hưng chế tác và người chơi ấm tử sa yêu thích. Để tránh trường hợp bị tắc này, hiện nay, đã có bộ phận lưới lọc bằng inox làm riêng để gắn vào lỗ lọc, thường gọi là lọc Đài Loan
2, Lọc hoa mai:
Kiểu lọc hoa mai được chế tác vào cuối thời nhà Thanh để giải quyết vấn đề lá trà làm tắc bộ lọc. Các loại lọc hoa mai phổ biến nhất sử dụng 7 lỗ, 9 lỗ và 14 lỗ.
Có hai phương pháp để chế tác bộ lọc hoa mai:
- Nếu vòi rộng ở phần gốc nơi nó kết nối trực tiếp với thân, thì các lỗ được đục trực tiếp qua thân tại điểm này trước khi vòi được nối vào thân ấm.
- Nếu vòi mỏng và nhỏ hơn, thì vùng trên thành ấm nơi nối với vòi sẽ bị đục vào trong lòng ấm một cách cẩn thận để tạo thành các vết đất đùn vào bên trong và sau đó các lỗ sẽ được đẩy qua tại điểm này. cho phép tạo ra diện tích bề mặt lớn hơn cho lỗ lọc và rót nhanh hơn. Phương pháp này khó hơn vì dễ làm hỏng phần thân xung quanh khi khoan vào thành ấm trà hoàn toàn thủ công hoặc bán thủ công.
3, Lọc tổ ong:
Lọc tổ ong lần đầu tiên được chế tác ở Nghi hưng trong những năm 1970, học theo cách chế tác của ấm sứ Nhật, và được dùng cho những ấm trà xuất khẩu sang Nhật Bản.
Ưu nhược của lọc tổ ong:
Thiết kế bộ lọc tổ ong được sử dụng để tối đa hóa diện tích bề mặt cho ấm và giúp rót nhanh hơn. Nó đã trở thành một thiết kế rất phổ biến ở Nghi Hưng sau khi được áp dụng.
Tuy nhiên, lọc tổ ong có một nhược điểm là rất hay bị đọng nước trong ấm trà sau khi rót do vẫn còn một khoảng hở nhỏ khi gắn lọc vào thân ấm, làm cho nước trà trong ấm luôn bị đọng lại, việc này gây bất tiện khi vệ sinh cũng như dễ làm cháy trà khi pha. Đồng thời, lọc tổ ong cũng hay bị tình trạng bã trà bị dính ở phần mặt sau lưới lọc, cực kì khó vệ sinh và tạo ra mùi hôi cho ấm khi vệ sinh không sạch.
Chế tác lọc tổ ong:
Hầu hết các bộ lọc tổ ong được tạo ra bằng cách sử dụng khuôn. Một khuôn tròn bằng inox với hệ thống các kim được sử dụng để tạo hình dạng bộ lọc và sau đó các lỗ của bộ lọc được đục qua. Ngày nay có các xưởng chỉ chuyên sản xuất các bộ lọc tổ ong. Người thợ làm ấm có thể mua bộ lọc tổ ong hoàn chỉnh và sau đó gắn nó vào ấm. Vì các xưởng này thường sử dụng đất sét riêng của họ, một số ấm trà có bộ lọc tổ ong có thể làm từ một loại đất sét khác với đất được sử dụng cho thân ấm trà.
Ngoài ra, còn có thêm một cách chế tác lọc tổ ong là sau khi thân ấm được chế tác xong, người thợ sẽ dùng một dụng cụ đầu hình cầu để nhấn lõm phần thân ấm vào trong để tạo hình cầu của lọc tổ ong, sau đó sẽ đục lỗ, cách chế tác này hơi khác một chút so với cách chế tác truyền thống, cầu kì hơn và được xem là dấu hiệu nhận biết của một nhóm nghệ nhân làm ấm tự xưng là "Thực lực phái".
Vậy nên tìm mua hay tránh ấm trà có bộ lọc tổ ong? Câu trả lời là không nhất thiết phải tìm mua hoặc tránh những ấm trà có bộ lọc tổ ong bởi vì nó là một thiết kế rất thiết thực và tiện dụng, nó được bán rộng rãi trên thị trường. Nó có thể được tìm thấy ở cả hàng loạt các ấm chất lượng thấp cũng như ấm thủ công chất lượng cao. Điều quan trọng là bạn phải nhìn vào chất lượng của khoáng chế tác, tay nghề của thợ thủ công và độ hoàn thiện của ấm Tử Sa.
VẬY BẠN NÊN CHỌN ẤM TỬ SA CÓ LỌC NHƯ THẾ NÀO?
Theo quan điểm của người viết, mỗi loại lọc đều có những ưu nhược riêng của mình. Tuy nhiên, vì Ấm Tử Sa là một trò chơi mang tính cổ điển cho nên hãy ưu tiên những ấm thuộc về cốt lõi bản sắc của Ấm tử sa, do đó với người viết ưu tiên luôn là Lọc hoa mai - Lọc độc khổng - Lọc tổ ong cho những ấm Tử sa mình lựa chọn sử dụng và sưu tầm.
(Lão Tà - An Nhiên Tịnh Quán)