Lão Tử là một danh nhân thời Xuân Thu, ông cho ra đời tác phẩm “Đạo Đức Kinh” đúc kết những tinh hoa đạo đức lưu lại cho hậu thế. Tác phẩm vô cùng ngắn gọn và hàm súc, đề cập đến những triết lý uyên bác, tinh thâm. Lão Tử khuyên thế nhân phải biết tu thân dưỡng tính, sống thuận theo tự nhiên, không tranh giành. Trí tuệ và tư tưởng triết học của Lão Tử thâm thúy, sâu xa và thoát tục.
Tu dưỡng thân tâm, buông bỏ dục vọng, theo cách nhìn nhận của Lão Tử chính là cách để đạt đến cảnh giới cao trong Đại Đạo. Muốn trường sinh bất lão, khỏe mạnh an vui thì phải đạt đến trạng thái “vô vi” thanh tịnh. Vô vi không phải là phó mặc, buông bỏ mọi thứ, không hành động mà là thuận theo Đạo, thuận theo tự nhiên. Lão Tử dạy người ta, làm người có trí huệ thì phải biết đến tam thủ, đó chính là: “thủ ngu, thủ tĩnh và thủ nhu”.
1. Thủ ngu
Có câu: “Quân tử thịnh đức dung mạo như ngu”, tức người quân tử có đức hạnh đủ lớn nhưng dung mạo nhìn như kẻ ngu si đần độn.
Triết học của Lão Tử là triết học coi trọng sự khiêm tốn với chủ trương “hòa quang đồng trần” (hòa ánh sáng lẫn với thế tục). Người thực sự có trí huệ là người không để người khác thấy được tài năng xuất chúng của mình một cách dễ dàng, mà là ẩn giấu nó sâu bên trong.
Trong tác phẩm “Sử Ký” có ghi, tuổi trẻ của Khổng Tử đi bái kiến Lão Tử, Lão Tử đã nói một câu nổi tiếng kinh điển rằng: “Lương cổ thâm tàng nhược hư, quân tử thịnh đức dung mạo nhược ngu”, ý tứ rằng bậc cao nhân thì không khoa trương về bản sự của mình, không khoe khoang bản thân mình tài giỏi, cũng như một thương nhân giỏi có đầu óc thanh tỉnh thì luôn biết cất giữ hàng hóa và bí quyết kinh doanh của mình không cho đạo tặc bên ngoài biết. Khoa trương bản thân cũng như khoe khoang hàng hóa của mình sẽ thu hút đến sự chú ý của người khác, từ đó sẽ tự rước hoạ vào thân.
Một người quân tử có phẩm hạnh sẽ luôn thấu rõ đạo lý, biết ẩn giấu bản sự của mình vào trong. Còn bề ngoài thì lại khiến cho người khác giống như một kẻ ngốc nghếch, khờ khạo. Nguyên nhân bởi người thông minh, trí huệ thường dễ nhận sự đố kỵ, công kích từ người khác.
Lão Tử nói với Khổng Tử rằng phải vứt đi cái khí kiêu ngạo và tâm tham dục của bản thân, có như vậy mới có thể trở thành bậc Thánh nhân chân chính. Đây cũng giống như câu nói: “Đại trí nhược ngu”, người thông minh thì như kẻ khờ khạo, hay như: “Hữu nhược vô, thực nhược hư” tức rằng: có mà như không, thực mà như hư.
2. Thủ tĩnh
Lão Tử nói: “Thục năng trọc dĩ trừng? Tĩnh chi từ thanh”, tức ai có thể làm nước đục trong trở lại ngoài cách tĩnh lại từ từ?. Như vậy, mỗi khi đối diện với đại sự ắt phải có tĩnh khí, phải giữ cho mình một phong thái ung dung, tự tại.
Một ly nước dơ bẩn chỉ có cách lắng đọng lại từ từ mới có thể khiến nó dần trong trở lại, tâm con người cũng lại như vậy, khi tâm người không thể tĩnh lại mà quan sát mọi việc thì sẽ chẳng thể nhìn thấu được vạn sự thế nhân.
Trong cuốn Đạo Đức Kinh có viết: “Tĩnh vi táo quân” tức nghĩa là, “tĩnh” chính là chủ thể chỉ huy sự vận động. Tĩnh có thể khắc phục tính khí nóng nảy, manh động của con người, giúp con người dần dần hồi phục được lý trí của mình. Một người có tính khí trầm tĩnh và một người có tính khí “ồn ào” ở với nhau, ắt người có tĩnh khí sẽ luôn chiếm ưu thế thượng phong.
Thời cổ đại, trên mũ của hoàng thượng luôn có một chuỗi rèm hạt ngọc đằng trước, ít ai biết được ngụ ý sâu xa đằng sau, mục đích của nó cũng chính là thông qua bức rèm ngọc nhỏ này giúp hoàng thượng khi giải quyết những việc đại sự, có được tĩnh khí, không hành xử vội vàng.
Tăng Quốc Phiên từng nói: “Tâm tĩnh tắc thể sát tinh, khắc trị diệc tỉnh lực”, ý ở đây có nghĩa là chỉ có người có tâm tĩnh mới có thể suy xét kỹ càng vấn đề, phát hiện vấn đề và xử lý tốt những vấn đề tinh vi. Làm được như vậy có thể giúp nâng cao hiệu quả công việc, giảm thiểu tối đa thời gian và sức lực hơn.
3. Thủ nhu
Làm người cần phải thủ nhu, bởi mềm mỏng mới có thể thắng cương cường.
Tương truyền rằng, khi mừng thọ Lão Tử 80 tuổi, có rất nhiều người đến chúc mừng, mọi người đều hồ hởi, thi nhau hỏi bí quyết trường sinh của ông. Lão Tử không nói lời nào mà chỉ mở to miệng cho mọi người xem, mọi người ai nấy thấy vậy đều không hiểu rõ ngụ ý của ông là gì? Sau đó Lão Tử mới giải thích: “Răng tuy cứng nhưng nay đã chẳng còn, mềm mỏng như lưỡi lại còn như nguyên. Đây chính là đạo lý mềm mỏng thắng cương cường”.
Lão Tử ca ngợi và yêu quý nước, phụ nữ và trẻ em, chính là vì ông nhìn thấy được sức mạnh của sự mềm mỏng, nhu mì. Mềm mỏng chính là đại trí huệ của sinh mệnh, ví như một cái cây khô thì rất dễ bị gió làm cho gãy, tuy nhiên cây còn sống biết thuận theo chiều gió mà lay chuyển thì lại chẳng hề gì. Đạo lý làm người cũng lại như thế, những thứ có sinh mệnh thì đều mang một thân thể mềm, đến khi chết rồi liền biến thành cứng.
Mềm mỏng chính là đại sức mạnh, trên đời này không có thứ gì có thể mềm hơn nước và có thể mạnh hơn nước, nước có thể khắc chế được những thứ cứng rắn nhất trên đời, nước tuy mềm mại nhưng có thể xuyên đá.
“Binh vô thường hình, thủy vô thường thế”, vì những thứ mềm mỏng có thể dễ dàng uyển chuyển biến hóa cho nên có thể thích ứng với vạn sự vạn vật, còn những thứ cứng rắn lại khó có thể biến hóa. Đây cũng là điều trong binh pháp của Tôn Tử: “Vô hình thắng hữu hình”.
Kì thực, cuộc sống vốn dĩ rất giản đơn, không hề phức tạp như chúng ta vẫn thường nghĩ, những bậc cao nhân có trí huệ thì đều biết chọn cho mình một cuộc sống trí huệ đơn giản nhất, bởi vậy luôn có thể lưu lại cho hậu thế những bài học nhân sinh sâu sắc, lưu lại ngàn đời.
Team Uống Trà Thôi sưu tầm
