Từ xưa, trà sen đã là một loại trà quý giá mang đậm nét văn hóa Việt Nam, làm say đắm lòng biết bao thế hệ người yêu trà tại Việt Nam. Hoa sen không chỉ có giá trị thẩm mỹ mà còn mang ý nghĩa sâu sắc trong văn hóa và tôn giáo của nhiều quốc gia châu Á, đặc biệt là Việt Nam. Sự kết hợp giữa hoa sen và trà không chỉ tạo ra một hương vị độc đáo mà còn thể hiện sự hòa quyện tinh tế giữa hương sen và vị trà, nâng cao trải nghiệm thưởng thức của người dùng.
Nghề ướp trà sen tại Quảng An không chỉ đơn thuần là một công việc thủ công, mà còn là một di sản văn hóa đặc sắc của vùng đất này. Qua nhiều thế hệ, người dân Quảng An đã truyền lại những bí quyết và kinh nghiệm quý báu để tạo nên những sản phẩm trà sen đặc sắc. Những sản phẩm này không chỉ có giá trị kinh tế cao mà còn là biểu tượng của sự tinh tế và độc đáo trong văn hóa Việt Nam.
Trên thị trường hiện nay có hai loại trà sen phổ biến: trà sen khô (được ướp từ trà khô với gạo sen) và trà sen ướp xổi (ướp bằng nguyên bông sen tươi). Trà sen khô có giá dao động từ 7 đến 10 triệu đồng một kilogram, một mức giá mà không phải ai cũng có cơ hội thưởng thức. Ngược lại, trà sen ướp xổi có giá thành thấp hơn, từ 50.000 đến 65.000 đồng mỗi bông, và phổ biến hơn do dễ mua, thậm chí có thể tự làm tại nhà bằng cách mua hoa sen về và tự ướp trà. Sản phẩm trà sen ướp xổi được đóng gói hút chân không và bảo quản đông lạnh để có thể thưởng thức quanh năm.
Quy trình ướp trà sen đòi hỏi sự tỉ mỉ, kiên nhẫn và kỹ thuật cao. Đối với trà sen bông, người làm phải chọn những bông sen lớn, hàm tiếu, rồi khéo léo cho trà vào giữa bông hoa mà không làm gãy hay dập cánh hoa. Mỗi bông sen chứa khoảng 15 gram trà. Trong khi đó, quy trình làm trà sen khô còn phức tạp hơn, yêu cầu sự tham gia của các nghệ nhân giàu kinh nghiệm. Để tạo ra một kilogram trà sen khô, cần tới 1.000 đến 1.200 bông sen tươi, được ướp và phơi sấy qua nhiều giai đoạn trong vòng 15-21 ngày.
Phường Quảng An, trước đây còn gọi là xóm Mẩu, nằm bên hồ Tây – một vùng đất trồng sen rộng lớn của Hà Nội, đã trở thành cái nôi của nghề ướp trà sen nổi tiếng. Vùng đất này, được bao quanh bởi đầm lầy và ao hồ, có điều kiện khí hậu, nguồn nước và thổ nhưỡng đặc biệt thích hợp cho việc trồng sen. Hồ Tây nổi tiếng với giống sen quý bách diệp, mang hương thơm ngát và lưu giữ hương lâu, khác biệt với những nơi khác. Lớp bùn dày từ 0,7 đến 1,2 mét tích tụ qua hàng ngàn năm ở đáy hồ Tây đã tạo nên giống sen "thượng đẳng", góp phần sản xuất ra những sản phẩm trà sen cao cấp.
Theo lời kể của các bậc cao niên ở làng Quảng An, nghề ướp trà sen thường sử dụng những phẩm trà cao cấp từ mạn ngược ở Thái Nguyên, Hà Giang hoặc trà shan tuyết cổ thụ từ vùng núi phía Bắc. Trà được ép thành bánh, đồ lên như xôi, sau đó sấy khô, rồi ướp với gạo sen trong xoong nhôm ở nhiệt độ 25-28 độ trong 2-3 ngày, giúp trà hút trọn hương gạo sen. Trà Thái Nguyên được đánh giá cao ở hai vùng trà được ưa chuộng là La Bằng và Tân Cương.
Việc công nhận nghề ướp trà sen Quảng An là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia không chỉ khẳng định giá trị của nghề truyền thống này mà còn là động lực quan trọng để bảo tồn và phát triển nghề. Đây cũng là cơ sở để xây dựng các kế hoạch phục hồi vùng nguyên liệu, cũng như triển khai các biện pháp để duy trì và phát huy nghề làm trà sen của đất Thăng Long trong tương lai.
Uống Trà Thôi
Theo tạp chí kinh tế
