- Hồ Tây và sen bách diệp - Gốc rễ của một di sản
Hồ Tây, với diện tích rộng lớn và cảnh quan thiên nhiên hữu tình, từ lâu đã là cái nôi nuôi dưỡng giống sen bách diệp quý hiếm. Loài sen này có cánh hoa dày, hương thơm thanh khiết đặc trưng mà không giống sen nào khác có được. Những cánh đồng sen tỏa hương thơm ngát mỗi mùa hè chính là nguồn nguyên liệu không thể thiếu để tạo ra loại trà nổi danh này.
Người dân làng Quảng An, ven hồ Tây, đã gắn bó với nghề trồng và chế biến sen từ nhiều thế kỷ. Theo các nghệ nhân nơi đây, nghề ướp trà sen đã tồn tại từ thời nhà Nguyễn, khi thức trà sen được dâng lên vua chúa để thể hiện lòng kính trọng. Mỗi bông sen chứa đựng cả tinh túy của đất trời và bàn tay khéo léo của người chế tác.
- Quy trình ướp trà cầu kỳ
Để sản xuất ra một kilogram trà sen Tây Hồ thượng hạng, người làm phải trải qua một quy trình phức tạp và tỉ mỉ. Đầu tiên, trà được chọn là loại trà mạn ngon nhất từ Thái Nguyên, có vị chát nhẹ và hương cốm non đặc trưng. Hoa sen được hái vào lúc sáng sớm, khi những cánh hoa còn đẫm sương và phần gạo sen - túi nhỏ chứa nhị hoa, được tách riêng để làm nguyên liệu chính cho công đoạn ướp trà.
Mỗi mẻ trà cần từ 1.000 đến 1.200 bông sen để có thể thấm đượm hương vị đặc trưng. Trà và gạo sen được ướp xen kẽ thành từng lớp, sau đó đem sấy khô. Quy trình này được lặp đi lặp lại từ 7 đến 10 lần, kéo dài hàng tháng trời, đảm bảo từng cánh trà đều thấm đều hương sen. Kết quả là loại trà có hương thơm ngát, vị thanh tao, lưu giữ được hồn cốt của sen Hồ Tây.
- Giá trị kinh tế và văn hóa
Hiện nay, trà sen Tây Hồ không chỉ được tiêu thụ trong nước mà còn xuất khẩu sang nhiều quốc gia như Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước châu Âu. Với giá bán dao động từ 7-10 triệu đồng mỗi kilogram, đây không chỉ là một thức uống mà còn là món quà cao cấp, thể hiện sự tinh tế và trang trọng.
Ngoài giá trị kinh tế, trà sen còn mang ý nghĩa tinh thần to lớn. Đối với người Hà Nội, thưởng thức một chén trà sen là một nghệ thuật, một cách để hòa mình vào thiên nhiên và tĩnh lặng. Trong các dịp lễ Tết hay gặp gỡ bạn bè, trà sen thường được sử dụng để kết nối tình thân và bày tỏ sự hiếu khách.
Dẫu nghề ướp trà sen được vinh danh là di sản văn hóa phi vật thể, thực tế nghề này đang đứng trước nhiều thách thức. Một trong những khó khăn lớn nhất là diện tích trồng sen Hồ Tây ngày càng thu hẹp do tốc độ đô thị hóa. Bên cạnh đó, môi trường nước tại Hồ Tây cũng đang bị ô nhiễm, ảnh hưởng không nhỏ đến chất lượng và sản lượng hoa sen.
Hiện nay, nhiều gia đình tại Quảng An vẫn duy trì nghề truyền thống, nhưng số lượng nghệ nhân thành thạo quy trình ướp trà ngày càng ít. Để giải quyết vấn đề này, các cơ quan chức năng và địa phương đã đề xuất nhiều giải pháp như bảo tồn diện tích trồng sen, hỗ trợ kinh phí cho người dân, và tổ chức các lớp học truyền nghề cho thế hệ trẻ.
Để giữ gìn và phát huy giá trị của nghề ướp trà sen Tây Hồ, việc quảng bá rộng rãi sản phẩm ra thị trường quốc tế là một bước đi cần thiết. Các cơ sở sản xuất cũng đang áp dụng công nghệ hiện đại vào quy trình chế biến, giúp tăng năng suất mà vẫn đảm bảo giữ nguyên hương vị truyền thống. Bên cạnh đó, các chương trình du lịch trải nghiệm như tham quan làng nghề, học cách ướp trà và thưởng trà sen đang được triển khai nhằm thu hút khách du lịch trong và ngoài nước. Những hoạt động này không chỉ mang lại nguồn thu nhập cho người dân mà còn góp phần lan tỏa nét đẹp văn hóa Việt Nam ra thế giới.
Việc nghề ướp trà sen Tây Hồ được công nhận là di sản văn hóa phi vật thể quốc gia là một cột mốc quan trọng, nhưng cũng là trách nhiệm lớn lao đối với cộng đồng và chính quyền. Để di sản này không bị mai một, cần có sự chung tay của cả xã hội, từ việc bảo tồn môi trường tự nhiên đến nâng cao nhận thức của người dân về giá trị văn hóa.
Uống Trà Thôi
Theo tạp chí kinh tế
