- Nguồn gốc và ý nghĩa văn hóa trà đạo Nhật Bản
Là một trường phái thưởng trà khác biệt mang đậm phong cách và triết lý riêng của đất nước mặt trời mọc, thế nhưng thật ra văn hóa trà đạo Nhật Bản bắt nguồn từ Trung Quốc - nơi có lịch sử hơn 4000 năm uống và thưởng trà. Vào năm 815, các nhà sư Nhật Bản đi du học tại triều Tống ở Trung Quốc trở về, đặc biệt chuẩn bị sencha cho Thiên hoàng Saga. Sau khi uống xong, Thiên hoàng trở nên thích thú với điều mới mẻ này, và ra lệnh trồng các đồn điền trà tại vùng Kinki ở phía tây Nhật Bản. Đây chính là sự kiện khiến trà bắt đầu được đặt nền móng cho sự lan tỏa mãnh liệt tại quốc đảo hoa anh đào sau này.
Một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn trong việc phát triển trà đạo là nhà sư Eisai, người đã mang cây trà từ Trung Quốc về Nhật Bản vào những năm cuối thời kỳ Kamakura (1185–1333). Đến thế kỷ XVI, nhà sư Sen no Rikyu - được mệnh danh là Đệ nhất Trà sư, đã định hình và phát triển nghệ thuật trà đạo theo hướng giản dị và mang tính triết lý sâu sắc hơn. Ông đã hệ thống hóa và đưa ra những nguyên tắc cốt lõi của trà đạo, nhấn mạnh sự giản dị, tự nhiên và tinh thần Thiền. Những nguyên tắc này vẫn được lưu truyền và tôn kính cho đến ngày nay. Ông nhấn mạnh các nguyên tắc Hòa - Kính - Thanh - Tịch trong trà đạo, phản ánh tinh thần Thiền tông Phật giáo chính thống của Nhật Bản.
Theo đó, Hòa nghĩa là sự hòa hợp giữa con người với thiên nhiên, giữa chủ nhà và khách mời. Mọi yếu tố trong trà đạo, từ không gian trà thất đến cách pha trà, đều hướng đến sự cân bằng và hài hòa. Kính là sự tôn trọng lẫn nhau, tôn trọng những vật dụng trong trà đạo, và tôn trọng khoảnh khắc hiện tại. Mỗi cử chỉ, hành động trong nghi thức trà đạo đều thể hiện sự kính trọng. Thanh nghĩa là sự thanh tịnh, trong sạch. Trước khi bước vào trà thất, khách mời phải rửa tay và súc miệng để thanh lọc cơ thể và tâm hồn. Không gian trà thất cũng được thiết kế đơn giản, tinh khiết. Tịch là sự tĩnh lặng, an nhiên. Trà đạo hướng con người đến sự bình yên trong tâm hồn, giúp họ tách khỏi những xô bồ của cuộc sống thường nhật.
- Nghi thức trà đạo - Tinh tế trong từng chi tiết
Không gian thưởng trà cũng đóng một vai trò cực kỳ quan trọng trong trà đạo Nhật Bản. Một căn phòng trà (chashitsu) thường được xây dựng với các vật liệu tự nhiên như gỗ, tre và đá. Phong cách thiết kế của phòng trà thường mang tính tối giản, chú trọng đến sự thanh tịnh và hài hòa với thiên nhiên. Mọi chi tiết trong không gian đều được lựa chọn kỹ lưỡng, từ ánh sáng tự nhiên, cách sắp xếp nội thất cho đến các đồ vật trang trí như tranh, hoa hay bình trà.
Cả không gian phòng trà và thời gian thưởng trà đều hướng tới việc tạo ra một không gian yên tĩnh, nơi mà mọi lo âu của thế giới bên ngoài được bỏ lại ngoài cửa. Chỉ có sự tĩnh lặng, sự kết nối với thiên nhiên và sự giao tiếp tinh tế giữa người tham gia buổi trà.
Một buổi trà đạo thường diễn ra trong trà thất (chashitsu), được thiết kế đơn giản nhưng tinh tế. Trà thất thường được bao quanh bởi một khu vườn nhỏ, tạo cảm giác yên tĩnh và gần gũi với thiên nhiên.
Khách mời sẽ bước vào trà thất qua một cửa nhỏ thấp, buộc họ phải cúi người, thể hiện sự khiêm nhường. Bên trong trà thất, mọi vật dụng đều được sắp xếp một cách cẩn thận, từ bình hoa, bức tranh treo tường, đến những chiếc bát trà. Mỗi vật dụng đều có ý nghĩa riêng và được lựa chọn kỹ lưỡng để phù hợp với mùa và tâm trạng của buổi trà.
Nghi thức pha trà là một quá trình tỉ mỉ và đầy nghệ thuật. Trà được pha từ bột trà xanh matcha, một loại trà đặc trưng của Nhật Bản. Người pha trà (thường là chủ nhà) sẽ thực hiện từng động tác một cách chậm rãi, cẩn thận, từ việc múc trà, đổ nước nóng, đến khuấy trà bằng chasen (dụng cụ khuấy trà bằng tre). Mỗi cử chỉ đều mang ý nghĩa sâu sắc, thể hiện sự tôn trọng và tình yêu đối với nghệ thuật trà đạo.
- Trà đạo và văn hóa Nhật Bản
Trà đạo không chỉ là một nghi thức mà còn là một phần không thể thiếu trong văn hóa Nhật Bản. Nó phản ánh tinh thần wabi-sabi – sự đánh giá cao vẻ đẹp của sự không hoàn hảo, sự phù du và sự giản dị. Trà đạo cũng gắn liền với tinh thần samurai, nơi sự kiên nhẫn, kỷ luật và tinh thần võ sĩ đạo được thể hiện qua từng động tác.
Ngày nay, trà đạo không chỉ tồn tại trong các buổi lễ trang trọng mà còn trở thành một phần trong đời sống hàng ngày của nhiều người Nhật. Các lớp học trà đạo, những buổi trà giản dị và các cuộc thi trà vẫn tiếp tục duy trì và phát triển, truyền tải giá trị của trà đạo đến với thế hệ trẻ. Những người tham gia trà đạo hiện nay, dù là người Nhật hay khách quốc tế, đều có thể cảm nhận được một phần tinh hoa của văn hóa Nhật Bản qua mỗi buổi trà.
Trà đạo vẫn được lưu truyền và phát triển, không chỉ ở Nhật Bản mà còn trên toàn thế giới. Nhiều người tìm đến trà đạo như một cách để tìm lại sự bình yên trong tâm hồn, để kết nối với thiên nhiên và với chính mình.
Nghệ thuật thưởng trà của người Nhật không chỉ là một nghi thức uống trà mà còn là một hành trình tìm kiếm sự cân bằng và thanh tịnh trong cuộc sống. Qua từng chén trà, người ta không chỉ thưởng thức hương vị đắng ngọt của trà mà còn cảm nhận được sự hòa quyện giữa con người, thiên nhiên và vũ trụ. Trà đạo Nhật Bản mãi mãi là một di sản văn hóa quý báu, một bài học về sự tinh tế và triết lý sống sâu sắc
Uống Trà Thôi
Theo tạp chí kinh tế
