Vậy thành phần cấu tạo khoáng chất và thành phần hóa học của Tử sa là gì?
Tử sa là đất sét (nê) hay cát (sa)?
Sự khác biệt giữa Tử sa và đất sét thông thường là gì?
Sự khác biệt giữa đồ gốm Tử sa và đồ gốm có màu tím thông thường là gì?
Khoáng Tử sa được hình thành như thế nào?
Bài viết này hy vọng sẽ giải thích những vấn đề cho người mới chơi muốn tìm hiểu về sự giống và khác nhau giữa Tử sa và Đất sét thông thường.
1. Tính chất của khoáng Tử sa.
Tử sa là gì?
Chúng ta thường thấy cách trả lời này trong nhiều bài viết về khoáng Tử sa: “Khoáng Tử sa là một loại đất sét chứa sắt và cát".
Nhưng trả lời như vậy cũng giống như không trả lời bởi vì có rất nhiều loại đất sét có chứa sắt, nhưng hàm lượng sắt cao hay thấp? Cao hay thấp đều không bao quát được tính chất của khoáng Tử sa nói chung. Bởi vì nếu trả lời lượng sắt cao thì Tử sa cũng có loại có hàm lượng sắt rất thấp, ví dụ như Bổn sơn lục nê (lục nê khai thác ở mỏ Hoàng Long Sơn ) và tương đương với đó cũng có những loại đất sét thường có chứa hàm lượng sắt thấp nhưng không phải là Tử sa.
Ngoài ra nếu nói về hàm lượng sắt để giải thích về “chất lượng khoáng” cũng không có mối liên hệ nào. Chúng ta phải nhìn ở góc độ Khoáng Tử Sa hay đất sét không phải là một khoáng chất đơn lẻ mà là một hỗn hợp chứa các hạt cát như thạch anh, mica, các mảnh vụn fenspat (Fenspat là gì?)
Về cát, hàm lượng cát của một số loại đất sét thậm chí còn vượt quá hàm lượng cát của mỏ khoáng Tử Sa nhưng nó cũng không phải là Tử sa.
Chúng ta biết rằng đất sét là một chất phổ biến hơn trên trái đất, và 70 % đá trầm tích là đất sét. Gạch ngói thường dùng để xây nhà được làm bằng đất sét, tổ tiên xưa dùng đất sét nung gốm, có thể dùng đất sét để làm đồ sứ tinh xảo , trắng như ngọc , thậm chí nhiều vật liệu chịu lửa cũng được làm bằng đất sét .
Điểm quan trọng nhất của lời giải thích này là TỬ SA CŨNG LÀ MỘT LOẠI ĐẤT SÉT, THÀNH PHẦN HOÁ HỌC CŨNG GIỐNG NHƯ ĐẤT SÉT THÔNG THƯỜNG. (Đọc đoạn này cần để ý sự khác biệt giữa khái niệm Thành Phần và Hàm Lượng)
Tại sao khoáng Tử sa không là “sa” cũng không phải là nê? Điều này có thể được phân tích và đánh giá từ cấu trúc khoáng vật và thành phần hóa học của nó.
(1) Cấu trúc khoáng vật của Tử sa:
Chúng ta biết rằng khoáng Tử sa không phải là tất cả cát (sa) hoặc bùn (nê). Vì khoáng hoàn toàn là cát không dính, tơi xốp thì không thể tạo hình được, Nếu khoáng liệu làm từ bùn nguyên chất có độ nhớt và dẻo, nhưng ấm tạo thành không thể gọi là ấm Tử sa vì nó mất hoàn toàn cấu trúc lỗ xốp kép độc đáo và độ thoáng khí của Tử sa. Nhưng bùn và cát thực ra là những thuật ngữ rộng trong cuộc sống, và không có sự phân biệt rõ ràng. Cát có thể được coi là hạt bùn cứng được hình thành từ các hạt bùn nhỏ kết lại với nhau; Bùn cũng có thể được coi là cát với đường kính nhỏ đến rất nhỏ
Dưới kính hiển vi, chúng ta có thể thấy khoáng vật Tử sa được cấu tạo chủ yếu bởi hai phần là “Mảnh vụn phù sa” và “Khoáng vật sét kết dính”. Thành phần chính của “mảnh vụn phù sa” là thạch anh, và chứa một lượng nhỏ biotit, muscovit, limonite, v.v. Các mảnh bùn như thạch anh phân bố cô lập trong chất kết dính, thuộc về chất kết dính hệ bazơ. “Khoáng vật sét kếnh dính” có thành phần chính là kaolinit, và chứa một lượng nhất định hydromica (mùn), sericit, hematit, v.v. Dưới kính hiển vi quang học, các khoáng chất nói trên cùng tồn tại với nhau tạo thành hỗn hợp Khoáng Tử sa.
Các mảnh vụn phù sa có thể được cho là "cát" (sa), và “Khoáng vật sét kết dính” là thứ thường được gọi là "bùn"(nê). Điều này cho thấy thực sự có sa (cát) và nê(bùn) trong nguyên liệu Khoáng Tử sa. Nếu chỉ định nghĩa dưới góc độ khoáng vật học thì cũng có thể nói nguyên liệu Khoáng Tử sa thuộc hệ bậc ba “sét-thạch anh-mica” chứa sắt, nhưng nhiều loại đất sét dùng làm đồ sứ cũng thuộc hệ bậc ba, bao gồm một vật liệu khoáng duy nhất, thực tế có rất ít đất sét. (Để ý là đồ SỬ, phân biệt với đồ GỐM)
(2) Thành phần hóa học của Tử sa.
Cho dù đó là mảnh vụn phù sa trong nguyên liệu của Tử sa hay phần đất sét của “khoáng vật sét kết dính”, nếu tiến hành phân tích hóa học sâu hơn về cấu trúc phân tử của nó, có thể thấy rằng thành phần của nó chủ yếu bao gồm silica, nhôm oxit, và oxit sắt. thành phần. Trong đó, silic điôxít (Si02) chiếm khoảng 50% đến 60%, tiếp theo là ôxít nhôm (Al203), chiếm 21,2% đến 28,8%; và ôxít sắt (Fe203), chiếm khoảng 8% đến 12%. . Những loại khác cũng chứa một lượng nhỏ oxit canxi, oxit kali, oxit natri, oxit mangan, titan đioxit… và một số nguyên tố vi lượng, tổng lượng không vượt quá 10%.
2. Phân tích so sánh Tử sa và Đất sét
(1) So sánh Tử sa Nghi Hưng và Đất sét Nghi Hưng:
Nghi Hưng không chỉ sản xuất đồ gốm Tử sa, đây còn là thủ phủ của đồ gốm Trung Quốc, và là nơi quan trọng của các lò nung củi và men ngọc cổ đại. Đánh giá từ các cuộc khai quật khảo cổ học hiện có, người cổ đại đã bắt đầu làm đồ gốm và đồ gốm ở khu vực Nghi Hưng trên bờ Hồ Thái Hồ vào thời đại đồ đá mới. “Mỏ đất làm gốm” là một hiện tượng rất phổ biến trong địa chất. Ngoài mỏ khoàng Tử sa, Nghi Hưng còn có một lượng lớn đất sét thường làm gốm, như đất sét đinh, đất sét trắng và đất sét mềm. Cần phải nói rằng đất sét gốm thông thường được sử dụng làm gốm được phát hiện trước, và sau đó một loại đất sét đặc biệt gọi là Tử sa được phát hiện.
Vậy có sự khác biệt giữa Tử sa và Đất sét thường về thành phần hóa học và cấu trúc khoáng chất không?
Từ những phân tích trên, có thể thấy rằng ngoại trừ hàm lượng sắt của Tử nê và Chu nê của khoáng Tử sa cao hơn một chút so với các loại đất sét khác, các thành phần hóa học khác là gần giống như các loại đất sét thông thường khác. Tuy nhiên, hàm lượng sắt không phải là dấu hiệu để phân biệt Tử sa. Hàm lượng sắt trong Lục nê và Đoạn nê Hoàng Long Sơn không cao, một số ít dưới 2%, thấp hơn hàm lượng sắt trong đất sét thường và đất sét đáy.
(2) So sánh giữa Tử sa và Kaolin (cao lanh):
Quặng Tử sa là một loại đất sét, và nguyên liệu chính để làm sứ cao lanh cũng là đất sét. Chúng ta có thể so sánh cả hai. Thuật ngữ Kaolin có nguồn gốc từ một loại đất sét trắng có thể được sử dụng để làm đồ sứ từ làng Kaolin, Giang Tây, Trung Quốc.
Quặng cao lanh là một loại đất sét hoặc đá sét với hàm lượng có thể sử dụng được là các khoáng vật sét phân họ kaolinit. Kaolinit hoặc quặng cao lanh nói chung chứa hai loại khoáng vật sét và khoáng vật không sét. Khoáng vật sét chủ yếu là các khoáng chất thuộc nhóm kaolinit (kaolinit, dickit, đá trân châu, 7 Å halloysit và 10 Å halloysit), tiếp theo là hydromica, montmorillonite và clorit. Các khoáng chất không phải sét chủ yếu là các khoáng chất vụn như thạch anh, fenspat và mica, cũng như một lượng nhỏ các khoáng chất nặng và một số khoáng vật tự sinh và thứ cấp, chẳng hạn như các oxit nhôm và hydroxit (gibbsite, diaspore và monohydrat). Boehmite, v.v. ), khoáng chất sắt (limonit, magnetit, hematit và siderit), oxit titan (ilmenit, rutil, v.v.), chất hữu cơ (sợi thực vật, than bùn hữu cơ và than đá)..
Công thức hóa học lý thuyết của cao lanh là Al2O3 • 2SiO2 • 2H2O. Thành phần hóa học của cao lanh chứa một lượng lớn Al2O3, SiO2, H2O, một lượng nhỏ Fe2O3, TiO2 và một lượng nhỏ K2O, Na2O, CaO và MgO. Từ phân tích lý thuyết, thành phần hóa học của kaolinit nên: silica (SiO2) chiếm 46,5%, nhôm oxit (Al2O3) chiếm 39,5%, và nước (H2O) chiếm 14%.
Nếu chỉ phân tích cấu trúc khoáng vật và thành phần hóa học thì có thể nói Tử sa và cao lanh là rất giống nhau. Cả hai đều có khoáng chất "cát"(sa) như thạch anh, mica và limonite, cũng như khoáng chất đất sét "bùn", chẳng hạn như kaolinit và hydromica. Thành phần hóa học chủ yếu là silic điôxít, ôxít nhôm và ôxít sắt.
(3) So sánh Tử sa Nghi Hưng và gốm Nê Hưng, Tần Châu.
Từ xa xưa, Nê Hưng, Tần Châu, Quảng Tây, cũng đã giàu có về gốm, được gọi là “gốm Nê Hưng”. Nguyên liệu của gốm Nê Hưng chủ yếu được làm bằng cách trộn đất sét tím và đất sét trắng ở hai bên sông Trường Giang. Theo các cuộc khảo sát và thử nghiệm do Đội địa chất số 3 của Quảng Tây thực hiện, đất sét được sử dụng ở Tần Châu tương tự như Tử sa Nghi Hưng vthành phần khoáng chất chính của nó là hydromica và chứa nhiều kaolinit, thạch anh, vụn mica và sắt. Vẫn còn một lượng nhỏ magie oxit, canxi oxit, kali oxit, natri oxit và các oxit có màu khác.
Từ việc so sánh dữ liệu, thành phần hóa học và dữ liệu của bùn được sử dụng trong đồ gốm Nê Hưng rất giống với Tử sa Nghi Hưng. Có thể thấy, nguyên liệu sử dụng trong ấm trà gốm sứ Nê Hưng Tân Châu rất rất gần với chất liệu của ấm trà Tử sa Nghi Hưng có thể nói là “về cơ bản là giống nhau”. Do đó, có người đã nói: "Từ góc độ cấu trúc khoáng vật, giống như nhiều loại đất sét gốm khác, Tử sa chủ yếu bao gồm silic, nhôm, titan, sắt và một số muối với các hạt khác nhau. Chỉ có tỷ lệ kết hợp và thành phần hạt. Vì vậy, như Chỉ cần tỷ lệ đất sét trên các hạt khoáng phù hợp, đất sét có độ dẻo gần như trong phạm vi cho phép có thể làm thành cốc, vại, vại, lọ và các đồ dùng khác bằng công nghệ Tử sa truyền thống. "
Có đúng vậy không? Nó chỉ là một sự khác biệt trong quá trình sản xuất?
Chúng ta biết rằng ngoài Nê Hưng, Quảng Tây, còn có những nơi như Triều Châu ở Quảng Đông, Vân Nam, và Trùng Khánh sản xuất đồ gốm màu tím. Nếu chỉ sử dụng thành phần khoáng chất và thành phần hóa học của nguyên liệu đất sét, nó không khác nhiều so với Nghi Hưng. Nếu bạn cũng sử dụng phương pháp vỗ và tạo hình gắn kết các chi tiết của Nghi Hưng để làm ấm bạn có thể làm một chiếc ấm đất sét màu tím không khác gì Nghi Hưng không? câu trả lời là KHÔNG THỂ.
3. So sánh và phân tích gốm tím các nơi và ấm Tử Sa Nghi Hưng
Quy trình tạo hình ấm truyền thống của ấm Tử sa Nghi Hưng là sử dụng phương vỗ và gắn kết các chi tiết, được gọi là "phương pháp đúc rỗng". Phương pháp đúc này do Từ Đại Bân, một bậc thầy của Tử sa thời nhà Minh, khởi xướng, quy cách tạo hình Tử Sa khác với những nơi khác nên được đưa vào danh sách bảo vệ “di sản văn hóa phi vật thể” quốc gia. Cho dù đó là bình Chu nê từ Triều Châu, gốm Nê Hưng từ Tần Châu, Quảng Tây, gốm tím Vân Nam và gốm tím Trùng Khánh, chúng về cơ bản được hình thành bằng đúc khuôn - tạo hình bàn xoay hoặc Kéo phôi tay tạo hình. Phương pháp tạo hình của Tử sa Nghi Hưng khác với những nơi khác, không chỉ bởi sự khéo léo của người làm nghề, mà còn bởi tính chất của khoáng sản cát tím. Quặng tử sa gồm nhiều hạt cát lớn và ít sét dính.
Rất khó để hoàn thành quá trình đúc khuôn, tạo hình bàn xoay hoặc nặn bằng phôi kéo tay, trừ khi các hạt cát tím được nghiền hoàn toàn thành bột bùn hoặc thêm cao lanh để giảm độ cát và tăng độ bùn, khoáng tử sa được xử lí theo cách này sẽ mất khả năng thoáng khí độc nhất của Tử sa.
Ấm Tử sa được mệnh danh là “đệ nhất ấm trà” vì khả năng thoát khí tốt, đặc tính cát của quặng Tử sa có cấu trúc hạt lớn hơn nên đảm bảo độ thoáng khí của thân ấm sau khi nung kết cũng là điều có lợi nhất cho việc hình thành cấu trúc lỗ kép. Có thể thấy, việc lựa chọn quy trình đặc biệt này còn được quyết định bởi cả bản chất và cấu trúc của nguyên liệu. Ấm Chu nê Triều Châu và gốm tím Vân Nam, có nguyên liệu thô chứa nhiều bùn và ít cát, có thể được tạo thành bằng cách nặn bàn xoay đơn giản, nhưng độ thoáng khí sau khi nung kết rất kém và về cơ bản không có độ thoáng khí sau thiêu kết ở nhiệt độ cao. Không phù hợp với trà bằng Tử sa Nghi Hưng.
4, Sự khác biệt cơ bản giữa Tử sa và Đất sét là gì?
Tử sa Nghi Hưng thuộc về một loại đất sét, từ góc độ thành phần khoáng chất và thành phần hóa học, không có sự khác biệt cơ bản nào so với đất sét gốm và cao lanh làm đồ sứ ở nhiều nơi khác nhau. Đây là lý do tại sao ngay cả các phương pháp khoa học cũng không thể phát hiện và phân biệt được trên thiết bị, vì cấu trúc khoáng chất và thành phần hóa học của Tử sa và đất sét về cơ bản là giống nhau.
Nhưng Tử sa Nghi Hưng rất khác với các loại đất sét khác được sử dụng trong đồ gốm, mà là một loại đất sét rất đặc biệt. Điểm đặc biệt của nó nằm ở độ cát mạnh, trong khi các loại đất sét khác có nhiều bùn hơn và yếu hơn. Loại cát này không chỉ đề cập đến các thành phần khoáng chất bùn như các mảnh thạch anh, mica và fenspat mà tất cả các loại đất sét đều chứa, mà còn đề cập đến số lượng lớn các hạt mới được tạo ra bởi Tử sa Nghi Hưng sau hàng trăm triệu năm kết tinh liên tục, được gọi là "cấu trúc kết tụ" của cát tím. Loại kết tụ đặc biệt này chỉ có ở Tử sa, khiến độ cát của nó vượt trội hơn nhiều so với các loại đất sét thông thường khác.
Tóm lại là:
Thành phần của ĐẤT SÉT THƯỜNG = hạt thạch anh + ĐẤT SÉT KHÔNG CÓ CẤU TRÚC KẾT TỤ + oxit sắt + oxit của các nguyên tố vi lượng khác
Thành phần của TỬ SA = các hạt thạch anh + ĐẤT SÉT CÓ CẤU TRÚC KẾT TỤ + oxit sắt + oxit của các nguyên tố vi lượng khác
Dựa trên sự khác biệt về nguyên liệu này, Tử sa Nghi Hưng áp dụng phương pháp tạo hình rỗng, trong khi các loại đất sét giàu đất sét khác từ nhiều nơi khác thường sử dụng phương pháp đúc khuôn bằng dung dịch bùn, tạo hình bàn xoay hoặc kéo phôi tay tương đối đơn giản và tiết kiệm lao động. Vì vậy, sau khi nung, ấm Tử sa Nghi Hưng có thể tạo thành cấu trúc lỗ kép độc đáo, có độ thoáng khí tốt, trong khi gốm tím nơi khác về cơ bản không có độ thoáng khí sau khi nung kết. Sự khác biệt giữa tỉ lệ sa(cát) và nê (bùn) quyết định độ tốt của ấm, và cũng quyết định sự khác biệt về độ thoáng khí của nó. Có thể nói, thông qua quá trình khoáng hóa và kết tinh, một loại cấu trúc liên kết mới được hình thành, đây là cấu trúc tổng hợp, đây là điểm khác biệt cơ bản nhất giữa Tử sa Nghi Hưng và đất sét thông thường.
5. Tóm tắt bài viết và gợi ý để tìm hiểu thêm:
- Tử sa là cũng là một loại đất sét, nhưng thành phần khá đặc biệt hiện chỉ tìm thấy ở Nghi Hưng.
- Do đặc điểm thành phần của khoáng Tử sa nên chỉ có thể tạo hình rỗng, phức tạp và tốn công lao động.
- Đặc điểm lỗ khí khổng làm Tử sa sau khi nung có độ thoáng khí tốt.
- Nghi Hưng ngoài Tử sa còn đồ gốm thường, vậy đồ xuất xứ từ Nghi Hưng chưa chắc là Tử sa mà còn đồ gốm thường. Liệu có sự “lai” giữa đồ gốm thường và tử sa không? Đương nhiên đồ “lai” và đồ gốm này vẫn muốn được gọi là Tử sa vì có giá cao hơn.
- Fenspat là gì?
- Kaolin là gì?
- Đất sét trắng là gì?
- Có sự liên hệ “ngẫu nhiên” nào giữa Bạch nê và Bổn sơn lục nê giá rẻ nhan nhản trên thị trường và Đất sét trắng hay Kaolin không?
- Tử sa và Kaolin khá tương đồng, liệu có cách nào làm giả khoáng Tử sa từ Kaolin không?
- Những cách nào để làm giả Khoáng Tử sa?
- Cần chú ý thêm là Tử sa là hợp chất, nếu là hợp chất thì dùng chữ NGUYÊN KHOÁNG (chỉ đơn chất) có hợp lí không hày nên dùng chữ NGUYÊN BẢN (có nghĩa là không pha thêm bất cứ thành phần nào khác khi khai thác khoáng Tử Sa và chế tác). Nếu là hợp chất thì có thể có 2 cục “khoáng tử sa” giống y như nhau, tương đương với đó là 2 cái ấm trà giống y như nhau và khả năng tương tác với trà cũng y như nhau hay không?
(Lão Tà – An Nhiên Tịnh Quán dịch)
